CHIMBUKO NA HISTORIA YA UKOO WA KIVENULE

MADA YA CHIMBUKO NA HISTORIA YA UKOO

Wawezeshaji

1.      William              Kivenule

2.     Augustino          Kivenule

3.     Benard               Kivenule

TAARIFA YA UJUMLA YA CHIMBUKO NA HISTORIA YA UKOO

Mada hii Historia na Chimbuko la Ukoo wa Kivenule, iliwasilishwa na Ndugu William Sigatambule Kivenule kutoka Kidamali kwa kushirikiana na Ndugu Augustino Kivenule kutoka Nduli na Bwana Benard Kivenule wa Ilole. Wote kwa ujumla wao walijitahidi kueleza na kufafanua Kiini na Chimbuko la Ukoo huu. Kwa kuanza Mwezeshaji kutoka Kidamali Ndugu William, aliwaeleza washiriki wa mkutano huo kuwa Babu MTELINGOMA BALAMA ndiye aliyekuwa mwanzilishi halisia wa ukoo wa Kivenule. MTELINGOMA ndiye aliyemzaa Babu TAGUMTWA BALAMA (KIVENULE).  

Babu TAGUMTWA BALAMA (KIVENULE) ndiye aliyewazaa Babu TAVIMYENDA KIVENULE na Babu KALASI KIVENULE. Ikumbukwe kuwa, jina halisi la ukoo wa Kivenule ni BALAMA. Kama ilivyokwisha julikana katika mada iliyowasilishwa katika Mkutano Mkuu wa Kwanza na wa Pili wa Umoja wa Ukoo wa Kivenule, ambapo ilielezwa kuwa, neno KIVENULE linamaanisha sifa ya kuwa jasiri Vitani na hasa katika kutumia silaha za Mishale na Mikuki yaani kwa Lugha Asilia ya Kihehe “KUMIGOHA”.  Yaani kwa maana nyingine LIGALU yenye maana ya Kwihoma Imigoha – Kuhoma Watavangu au Kuvenula Avatawangu. LIGALU maana yake Vita. Kuhoma maana yake Kuchoma na Migoha maana yake Mikuki. Venula maana yake ua, fyeka maadui. 

LIGALU ndiyo iliyochangia kuzaliwa kwa jina la Ukoo la KIVENULE. KIVENULE maana yake ni Ushujaa kutokana na Shabaha ya Mikuki. 

KUVENULA likiwa na maana halisi ya kuwa na shabaha ya kuwaangamiza maadui kwa kutumia silaha ya Mishale na Mikuki. Babu zetu akina TAGUMTWA BALAMA walilidhihirisha hili katika Vita na Watavangu na hivyo kusababisha kuzawadiwa kwa jina la KIVENULE kama jina la sifa kutokana na ushujaa katika Vita. 

Baada ya kuwazaa watoto hawa wawili yaani TAVIMYENDA na KALASI, walisafiri na kufika hadi sehemu ya KALENGA, wakiwa katika harakati za kutafuta maisha. Ndipo Babu TAVIMYENDA KIVENULE alipoombwa na Mzee MYINGA aende akamsaidie kumchungia mifugo yake eneo la MAGUBIKE na pia Babu KALASI KIVENULE naye kuamua kwenda eneo la ILOLE kutafuta maisha. 

Akiwa eneo la MAGUBIKE, Babu Tavimyenda Kivenule akafanikiwa kupata watoto Saba (7), yaani BABU KAVILIMEMBE KIVENULE, BABU MGAYAFAIDA KIVENULE, BABU SIGATAMBULE KIVENULE, BIBI MGASI KIVENULE, BIBI MALIBORA KIVENULE, BIBI SIGINGULIMEMBE KIVENULE, BABU ABDALAH KIVENULE NA BIBI SIKIMBILAVI SEMABIKI.  Huyu Bibi Sikimbilavi Semabiki hakuwa mtoto wa Babu Tavimyenda ila alikuwa ni mtoto wa kufikia kwa  Bibi yetu.

Baadhi ya akina Babu walifanikiwa kuwa na wake zaidi ya mmoja na hawa walikuwa ni Babu SIGATAMBULE KIVENULE, ambaye mke wake wa kwanza alikuwa anaitwa SIWANGUMHAVI SINGAILE, mke wake wa pili alikuwa anaitwa  NYANYILIMALE SINGAILE na mke wa Tatu, PANGULIMALE SETWANGA. Mke wa pili na tatu wa Babu Sigatambule bado wapo hai.  

Babu HUSEIN KIVENULE naye alikuwa na wake wawili ambao ni YIMILENGERESA SEMSISI na DALIKA SETALA. Taarifa za wake wa Babu wengine bado zinaendelea kufanyiwa utafiti. Babu MGAYAFAIDA KIVENULE yeye hakubahatika kuoa wala kuwa na mtoto. Alikuwa ni mlemavu na ndiyo maana ya jina lake MGAYAFAIDA.  

Kwa upande wa ILOLE, Babu KALASI KIVENULE alibahatika kuwa na watoto watatu ambao ni Babu SALAMALENGA (KAHENGULA) KIVENULE, MGUBIKILA (NYAKUNGA) KIVENULE NA SEKINYAGA KIVENULE.  

BABU SALAMALENGA KIVENULE alikuwa mwanaume peke yake na wawili waliobaki walikuwa ni wanawake. Babu Salamalenga Kivenule alioa wake watatu ambao ni Bibi NYANGALI, BIBI SEMFILINGE MHENGAATOSA NA BIBI SEMKONDA CHOGAVANU. Kupitia kwa wake zake watu, Babu Salamalenga ndiye aliyeeneza Ukoo wa Kivenule katika maeneo ya Nduli, Ilole, Mgongo na Kigonzile.  

MABORESHO YA TAARIFA ZILIZOPO KUHUSU HISTORIA YA UKOO WA KIVENULE

Kwa mujibu wa taarifa za kihistoria kutoka eneo la ILOLE inaonesha kuwa, Babu Salamalenga alitokea Magubike na kuelekea eneo la Kaskazini. Baadaye kulitokea ugomvi baina ya makabila, na hivyo kusababisha vita. Salamalenga akapelekwa eneo la Pawaga Vitani, ambako alipigana mpaka vita ilipoisha. Baada ya kurudi toka Vitani, Babu Salamalenga alifanikiwa kupata wake watatu, yaani Bibi Nyangali, Bibi Semfilinge na Bibi Semkonda. Hawa wake zake wote wa watatu alifanikiwa kuzaa nao watoto.  

Awali, Bibi Semkonda aliolewa na Mwamatagi na kuzaa mtoto analiyeitwa Sipanganakumutwa Sematagi. Semnyawanu wapo Kalenga na ni watoto wa Sipanganakumtwa.  

Watoto wa kila mke wake wameooneshwa kama ifuatavyo:

1.      Bibi   Semkonda

• Pangayena                Kivenule
• Jonas                           Kivenule
• Samwel                      Kivenule
• Balasamaneno          Kivenule
• Daud (William)          Kivenule
• Barton                        Kivenule

2.     Bibi Semfilinge

• Chogavanu                Kivenule
• Munguatosa              Kivenule
• Mwilimilisa (Gungamesa) mtoto wa Sekinyaga

3.     Bibi Nyangali

• Tindasulanga             Kivenule
• Sigondola                   Kivenule
• Shaban                      Kivenule
• Gungamesa               Kivenule

Mpaka, inaonyesha katika historia ya Ukoo wa Kivenule kuwa Babu Kalasi alimzaa Babu Salamalenga.  

Katika Mkutano Mkuu wa Tatu wa KAUKI, wawezeshaji wa Mada ya Chimbuko na Historia ya Ukoo, bado hakujawa na taarifa rasmi zinazojitosheleza kuhusiana na mtiririko wa kizazi hiki cha Ukoo wa Kivenule. Katika mkutano wa Tatu wa KAUKI, wawezeshaji walibainisha kuwa, muundo wa Ukoo kwa upande wa Kidamali na Magubike upo kama ifuatavyo:

Babu Mtengelingoma Balama alimzaa Babu Tagumtwa. Pia, Babu Tagumtwa alikuwa na wake wawili (2); yaani Bibi Sesambagi na mwingine ambaye jina lake halikuweza kuandikwa (patikana) ambaye alimzaa Babu Kalasi.  

Babu Tavimyenda ambaye ni mtoto wa Babu Mtelingoma, alikuwa na wake watatu (3) ambapo mmoja wa wake zake alikuwa anaitwa Bibi Mkami Sekabogo. Bibi Mkami Sekabogo alikuwa na mtoto wake wa kwanza ambaye aliitwa Sikimbilavi Semabiki.  Mtoto huyu alimzaa kwa mme mwingine. Baadaye alipokuja kuolewa na Babu Tavimyenda, aliweza kuwazaa watoto wafuatao:

1.        Myumbila           (Kavilimembe) Kivenule

2.       Mgaifaida            Kivenule

3.       Sigatambule        (Matesagasi) Kivenule

4.       Hussein                 Kivenule

 

Mke wa pili wa Babu Tavimyenda Kivenule aliwazaa watoto wafuatao:

Abdalah                     Kivenule

Sigungilimembe         Kivenule

Malibora                     Kivenule

 

Mke wa Tatu wa Babu Tavimyenda Kivenule alimzaa mtoto mmoja tu aliyejulikana kwa jina la Mgasiyumhavi Kivenule.  

Nao watoto wa Babu Tavimyenda kwa Mke wake Bibi Mkami Sekabogo walijaliwa kuwa na familia zao isipokuwa kwa Babu Mgaifaida ambaye hakubahatika kupata familia. Babu Mgaifaida pia alikuwa mlemavu.  

Babu Kavilimembe ambaye pia ni mtoto wa kwanza wa Babu Tavimyenda Kivenule, alijaliwa kuwa na wake wawili na kuzaa nao watoto. Mke wa kwanza wa Babu Kavilimembe alikuwa anaitwa Bibi Sekusiga ambaye alizaa watoto wafuatao:

1.        Elizabert               Kivenule

2.       Dalikimale            Kivenule

3.       Sandra                 Kivenule

4.       Pangalasi             Kivenule

 

Mke Mdogo wa Babu Kavilimembe Kivenule ambaye pia alijulikana kwa jina la Sekusiga Mdogo alizaa watoto wafuatao:

1.        Salikuvaganga    Kivenule; na

2.       Francis                  Kivenule

 

NAMNA YA KUHIFADHI KUMBUKUMBU ZA KAUKI

Mada ya Historia na Chimbuko la Ukoo, pia ilileta mjadala ni namna gani tutahifadhi kumbukumbu za ukoo; na pia njia mbadala za kutunza taarifa zinazohusiana na Ukoo. Wana-KAUKI kwa ujumla wao walikuja na hoja mbalimbali zikiwemo hizi zifuatazo:

Kuwepo na viongozi (uongozi) wenye jukumu la kufuatilia taarifa mbalimbali zinazohusiana na ukoo katika maeneo mbalimbali ambapo wanadhani zinaweza kupatikana. Pia pawepo na mfumo unaoeleweka wa kuhifadhi kumbukumbu aidha katika maandishi au namna nyingine yeyote. Pia ilipendekezwa pawepo na taarifa za mara kwa mara katika maandishi ambazo zitakuwa zinawasilishwa wakati wa mikutano mikuu ya KAUKI.

Wajumbe wa mkutano walipendekeza umuhimu wa kumtumia Babu Hussein ambaye bado yupo hai kwa sababu ana taarifa nyingi zinazohu ukoo wa Kivenule. Pia ilikubaliwa na wana-KAUKI kuwa licha ya kuwepo kwa majina ya kisasa na ya Ubatizo ambayo walipewa hawa Babu na Bibi zetu; ni vyema pia majina yote yakajumuishwa kwenye makaburi yao ikiwa ni sehemu mojawapo ya kutunza kumbukumbu. Majina mapya siyo maarufu (au hayafahamiki sana); kwa hiyo ni vyema bado tukaendelea kutumia majina yote ili tusipoteze kumbukumbu. 

Wana-KAUKI pia walipendekeza yachongwe mawe yenye majina ya marehemu ambapo tutayaweka katika makaburi kwa sababu siyo rahisi kufutika na kupotea. Taarifa za historia ya ukoo ni muhimu ziwekwe kwenye maandishi hususani vijitabu vidogo vidogo ambavyo vitasambwa kwa wanaukoo mbalimbali na kuweza kujisomea.

Mada hii ya Chimbuko na Historia ya Ukoo wa Kivenule, ni mwendelezo wa taarifa mbalimbali ambazo tumekuwa tukizitafuta na kuziwasilisha katika Mikutano kama hii. Katika Mkutano Mkuu wa Kwanza, wa Pili na pia huu wa tatu Mada ya Chimbuko na Historia ya Ukoo iliwasilishwa. Kinachofanyika kwa hivi sasa ni kuzidi kuiboresha na kuziongeza taarifa kwenye taarifa za awali ambazo tayari tulikwisha zipata.  

Tafsiri za Majina Mbalimbali yaliyopo katika Ukoo wa Kivenule

Kidagamhindi             Heka heka za kukimbia kodi wakati wa mkoloni

Tunyahindi                 Kupigwa pigwa na wakoloni

Mwanitu                     Alizaliwa kweusi (kwa kutumia lung’ali). Kuwasha moto ili kupata mwanga kwa kutumia kuni au aina fulani ya nyasi. Mara nyingi ving’ali vinakuwa vinazimika.

Kadungu                     Kuwa na Dungu kubwa (kuwa na kitovu kikubwa)

Kibumo                       Mvefi (Mtu anayelialia)

Mlagile                        Alizaliwa wakati Bibi yake hayupo. Wakati anaonyeshwa Bibi yake akisema Mlagile  akaitwa Mlagile.

Fatamali                     Alifuata mali

Yamkopita                 Bibi alipomzaa mtoto wa kwanza na kisha kufariki, akapata jina la ya Mkopite

Luhanage                   Wakati Bibi anazaa watoto wanakufa, alipomzaa mtoto na akaugua sana basi akaitwa Luhanage. Luhanage maana yake ni kuugua sana.

Mgendwa                   Alizaliwa kwa taabu. Alizaliwa kwa waganga wa kienyeji kwa tabu wakiwa safarini

Msinziwa                    

Kanolo                         Wakati ameugua, anapiga ramli huki akitembea kwa waganga.

Yimilengeresa              Mzee Babu Husein alichukuliwa kwenye Vita ya Pili ya Dunia. Wahindi walikufa sana na Waingereza wakashinda Vita.

Misamiti ya Lugha ya Kihehe

Mhisive                        Binamu

Nyavana                    Degedege

Ligalu                         Vita

Watavangu               Wakubwa (Wakuu wa Nchi) kabla ya Ukoloni